Hormon Bozucuları Hiç Duydunuz mu?
Hormon bozucu kimyasallar normal hormonlarımızı taklit edebilen, kendi doğal hormonlarımızın etkisini engelleyebilen veya vücudumuzun farklı hormonlara karşı hassasiyetini değiştirebilen maddelerdir. Sentetik ve doğal (fitoöstrojen) olarak bulunabilirler. Hormon bozucular erken ergenlik, obezite, diyabet, metabolik sorunlar, kalp-damar hastalıkları, sperm kalitesi ve doğurganlıkta azalma, bağışıklık sorunları, kanser, öğrenme güçlüğü gibi birçok istenmeyen sonuçla bağlantılıdır. Ağız, solunum ve cilt yoluyla vücuda alınabildiği gibi plasenta (göbek kordonu) ve anne sütü aracılığıyla da anneden bebeğe geçebilir.
Hormon bozucuların en iyi bilinenleri fitalatlar, bisfenol-A (BPA), paraben, pestisitler ve fitoöstrojenlerdir. Bunlar çevremizde hemen her yerde bulunur:
* Tarım ilacı (pestisit) kalıntılı organik olmayan sebze ve meyveler
* Fitoöstrojen içeren soya fasülyesi, elma, havuç, nar, çilek, üzüm, mercimek, yer elması, yulaf, keten tohumu, fındık, badem vb..
* Yiyecek ve içecek ambalajları; köpük tabak ve bardaklar, plastik mutfak gereçleri, streç film
* Oyuncaklar, biberon, emzik, kırtasiye malzemeleri, kozmetikler, losyonlar, antibakteriyel sabunlar, ev kimyasalları, kokulu mum, oda kokuları gibi…
Bunların dışında yaygın olarak kullanılan ancak belki de daha az bilinen potansiyel hormon bozucular arasında hem erkek hem de kız çocuklarda erken veya anormal meme büyümesine neden olabilen Lavanta ve Çay Ağacı yağları ile propolis bulunur. Bu doğal bileşikler, ergenliği ve büyümeyi etkileyebilecek östrojenik (östrojen benzeri) özelliklere ve anti-androjenik (testosteron karşıtı) etkilere sahiptir. Bu durum bu “doğal” bileşiklerin bile bizim için her zaman iyi olmadığını göstermektedir.
Hormon bozuculara özellikle anne karnında ve küçük yaşlarda maruz kalındığında bu olumsuz etkilerin ortaya çıkma olasılığı daha fazladır. Maruz kalınan hormon bozucunun miktarı ve maruziyet süresi arttıkça da etkilenme riski artar. Tarım ilaçları vücuda alındıktan sonra yağ dokusunda depolanarak yıllarca vücuttan atılamamaktadır. Dolayısıyla tarım ilacı ile temas etmiş organik olmayan meyve ve sebzelerin yenmesi veya bu bitkileri yiyen hayvanların etlerinin tüketilmesi de dolaylı yoldan insanları etkilemektedir.
Çevremiz bu hormon bozucu kimyasallarla kuşatılmış gibi görünürken bunlardan korunmak mümkün mü? Tamamen engellemek mümkün olmasa da en aza indirmeye çalışmak mümkün. Nelere dikkat edelim?
* Mümkünse organik sebze, meyve ve hayvansal ürünleri satın alın
* Sebze ve meyveleri karbonatlı suda 20 dakika beklettikten sonra akan suyun altında yıkayın ve tercihen kabuğunu soyarak tüketin.
* Etin yağlı yerlerini ve derisini keserek çıkarın (hormon bozucular burada yoğunlaşmış olabilir)
* Plastik kaplardan kaçının
* Özellikle peynir gibi yağlı gıda ürünlerini ve sıcak besinleri streç folyo ile temas ettirmeyin
* Etiket okumayı öğrenin
* Oyuncak seçerken üzerinde CE işareti olduğundan emin olun
* Biberon ve emzik seçerken BPA ve fitalat içerip içermediğini kontrol edin
* Konserve veya işlenmiş gıdaları azaltın
* Dışarıda yemek yerine evde yemeyi tercih edin
* Geleneksel yapışmaz tavalar yerine seramik kaplı tavalar kullanın
* Lavanta yağı, çay ağacı yağı ve propolis gibi doğal ürünleri özellikle ergenlik öncesi çocuklarda doktorunuza danışmadan kullanmayın.